دین به عنوان یک عقیده ،مفهومی شخصی ، خصوصی ، تجربه پذیر و درونی ست. خصوصی و درونی بودن دین ، هیچ گونه استدلال و منطقِ بیرونی را بر نمی تابد.
عقل نیاز مند یک معیار سنجش بیرونی ست ، معیاری که توان تشخیص و تمیز داشته باشد و منتج به یک پاسخ قطعی شود. از آن جا که چنین عیاری در مورد دین وجود ندارد لذا دین امری مستقل از عقل و در نتیجه مستقل از هرچه از آن بر می آید است.(بدیهی ست که عکسش صادق نیست و عقل مستقل از عناصر بیرونی نیست ، پس شاید عقلِ خودبنیاد و خردِ ناب وجود خارجی نداشته باشد.)البته استقلال ، متفاوت از ضدیتِ با چیزی یا غیر ِچیزی بودن است . استقلال یعنی آنکه دو مفهوم نسبتی با یکدیگر ندارند . دین، مستقل از عقل است همچنان که "جِرم" ، مستقلِ از دین. تعریف عقلانیِ امور دینی همانقدر غیر ممکن و بی ارزش است که تعریف دینی از "جِرم".
دین راهنما و هدایت گر نیست، چراکه جهت دار نیست. دین شاید حداکثر طنابی باشد برای بیرون آمدن از چاهی یا شاید فرورفتن در چاهی .هدایت گری لازمه اش قاطعیت ، یکپارچه گی و تناسب است حال آن که دین مفهومی وهم آلود ، حیرت افزا و چند وجهیست. این رسن آسا بودنِ دین ، آن را از مقام یک هدایت گر و مرجع به جایگاه یک همراه تقلیل می دهد.
از آن جا که دین مفهومی توجیه ناپذیر به وسیله ی عقل است و از آن جا که عیار بیرونی برای قضاوت در مورد گزاره ها و اعتقادات دینی وجود ندارد، امکان قضاوت در مورد دینداربودن یا نبودن فردی و دینی بودن یا نبودن امری ، اساسا متنفی ست.
دین حاصل یک مکاشفه و تجربه خصوصی و نتیجه کشف و شهودی شخصی و درونی ست.لذا دین مجموعه ای از باور ها ، تجربه ها ، احساسات و قراردادها ست که می تواند به تعداد افراد بشر وجود داشته باشد.لذا میتوان به تعدا افراد خدا ، بهشت و جهنم ونیز به تعداد انسان ها مناسکِ عبادت و دینداری متصور شد.
اگر دین یک مفهوم درونی قلمداد شود ، تمامی حقایق بر آمده از آن نیز یک حقیقت و واقعیتِ درونی خواهد بود که تجلی بیرونی ندارد. همینطور است وضعیت مفهوم خدا ، معاد و نیز دعا ، توسل، توکل و دیگر مفاهیم این چنینی.
دین - با این تفسیر - حاصل یک نیاز تاریخی بشر برای رهایی یا بهتر بگوییم غفلت از چگونگی پایان کار است ؛ غفلت و نَأشگیی تعمدی چونان نأشگی تریاک .
![[Powered by BLOGGER]](http://buttons.blogger.com/bloggerbutton55.gif){kind=small}